Iedereen kan boos worden

Bijna iedereen wordt boos en/of agressief wanneer hij zich daartoe getriggerd voelt.

Daarbij is de scheidslijn tussen oorzaken en redenen voor dat agressieve gedrag enerzijds en omstandigheden die het gebruik van agressie bevorderen anderzijds, nogal dun. Bepaalde omstandigheden maken het je nou eenmaal makkelijker de redelijkheid opzij te zetten en de agressie toe te laten dan andere.

Hieronder een selectie van omstandigheden die daarbij een rol spelen.

1. Stress

Alle omstandigheden die stress bevorderen, bevorderen ook het ontstaan van agressief gedrag.

De reden is dat wanneer mensen gestrest zijn, ze makkelijker de rede uit het oog verliezen, gefrustreerd raken, en makkelijker de controle over zichzelf verliezen. Mensen die onder stress staan, kennen minder remmingen en laten impulsief gedrag makkelijker toe. Stress is de opmaat voor de vecht/vluchtreactie: het wezen maakt zich klaar voor vechten of vluchten. De cortisol in je systeem (een hormoon) bewaakt een hoog niveau aan adrenaline in je bloed (nodig om scherp te zijn en alert te kunnen reageren indien nodig).

Daarom bevorderen continu of vaak jezelf onderdompelen in zaken als lawaai, een volgepropte agenda, weggebruikers dicht op je lip, drukke winkelstraten en huilende kinderen, de mate waarin je makkelijk agressief wordt (het exploderen of in een ruzie terechtkomen) aanzienlijk.

2. Bedreigende situaties

Wanneer je een grote beer tegenover je vindt, voel je je bedreigd. Evenzo wanneer je iemand met een mes of pistool op je af ziet komen. Naarmate je je meer bedreigd voelt, kun je makkelijker agressief worden: je bent eerder bereid om voor jezelf te vechten (sommigen juist niet, die bevriezen of vluchten dan). Ook dan gaat het niveau aan cortisol en adrenaline in je bloed omhoog, je sorteert voor op de vecht-vluchtreactie.

Het gaat hier om de perceptie van het gevaar, niet het werkelijke gevaar zelf.

Daarom spelen de mate waarin de omstandigheden deze perceptie bevorderen dan wel teniet doen, mee in hoe agressief iemand reageert. Zo zijn de meeste mensen banger in het donker en reageren ze, waneer er dan iets gebeurt, heftiger. Ook wanneer iemand anders nadrukkelijk fluistert dat die en die persoon of die en die situatie eng is, heeft dat gevolgen voor de perceptie.

3. Er niet toe doen

Wanneer je het gevoel krijgt dat je er niet (meer) toe doet, voel je je in essentie in je bestaan ontkend, ook al realiseer je je dat niet zo. Dit kan grote angst oproepen en dikwijls ook een verlangen om de bedreiging die op je af komt ongedaan te maken (een andere keuze die je hebt is depressief worden). Dit element komt terug in vrijwel alle redenen waarom iemand agressief wordt.

Gebrek aan warmte in relaties (partners die langs elkaar heen leven), een autoritaire werkomgeving en het ontbreken van overlegsituaties (commanderende collega's, bazen en ouders), het risico niet mee te tellen (kans op verlies van respect of status), eenzaamheid, het ontbreken van uitdagingen en/of een reden om te leven, en het gevoel er niet meer bij te horen (racisme) zijn allemaal factoren die agressief gedrag kunnen voeden dan wel oproepen.

4. Een omgeving die agressie waardeert

Er zijn genoeg omgevingen en culturen die agressief gedrag positief waarderen. Denk aan groepen jongeren of voetbalsupporters waarbij agressief optreden de norm is en je enkel status verwerft door aan deze norm te voldoen. Denk aan de nozems van vroeger of de Lonsdale-kids uit de dorpen, de Marokkaanse groepen jongeren in de buitenwijken.

Ook een samenleving en cultuur die hardheid, autoriteit, dominantie en agressie positief waardeert, en een waarin agressie in de sfeer van beeld, verschijningen en uitingen normaal is, verlaagt de drempel voor individuen en groepen om zich hard en agressief te gedragen.

5. Voorbeelden uit je omgeving doe je na

Kinderen leren altijd veel van hun omgeving, ze nemen patronen van handelen en gedrag over, en denkbeelden over wat normaal is en wat niet. Ze maken ouders mee die altijd ruzie maken, naar iedereen en alles onverschillig en gemeen zijn, en elkaar achterna zitten. Ze krijgen tikken als ze iets doen wat niet past in de visie van de ouders. Ze wonen in een buurt waar hard en agressief met elkaar omgaan normaal is.

Wat je om je heen ziet, ontwikkel je tot een eigen mindset die je op den duur in elke nieuwe situatie die zich aandient inbrengt.

6. Het gebruik van ontremmers

De meeste mensen hebben intern een rem op het onverschillig inzetten van agressief gedrag. Door het gebruik van drank en drugs, of het hebben van seks of andere top-ervaringen zonder begrenzing (denk aan de CEO's en andere bonzen van grote organisaties en bedrijven), wordt die remming minder. Mensen worden dan losser en waarderen wat mogelijk is aan gedrag anders.

Deze ontremming kan van tijdelijke of, in geval van langdurig gebruik, permanente aard zijn. In het laatste geval kun je beter van een oorzaak van agressief gedrag spreken.

Afsluitend

Omstandigheden en oorzaken van agressief gedrag zijn nauwelijks te scheiden en lopen door elkaar heen. Wanneer je van je agressieve gedrag af wilt komen is het dan ook bijzonder zinvol ook naar die omstandigheden te kijken. Wanneer je daarin meer de rust en kalmte zoekt, zal je agressieve gedrag ook minder worden.

Volgende pagina

Er niet bij kunnen

Boosheid & agressie

Boosheid, woede & agressie - Wat is agressie - Agressie aspecten - Oorzaken van agressie - De omstandigheden - Er niet bij kunnen - Agressie theorieën - Vechten of vluchten - Grip op je agressie - Agressieregulatie - Documentatie

Begeleiding bij boosheid en agressie

Agressie- en boosheidstherapie