Iedereen maakt verliezen mee

Iedereen maakt in zijn leven verliezen mee. Of dat nu een scheiding betreft, een burn-out, een overlijden van een dierbare of een ontslag op het werk, verliezen horen bij het leven zoals regen en wind bij het klimaat.

Een verlies ervaren geeft innerlijke verwarring en maakt dat je overspoeld wordt door gevoelens van verdriet, boosheid, zelfverwijt en angst. Die gevoelens kunnen zelfs zo heftig zijn dat je er geen raad mee weet en depressief wordt.

Rouw

Die mix van conflicterende gevoelens en gedachtes noem je rouw. Rouw is de pijn die je ervaart wanneer je iemand of iets waar je waarde aan toekent hebt verloren of bent kwijtgeraakt. Het maakt daarbij niet uit of het daarbij gaat om het verlies van een baan, een ziekte, of de dood van iemand.

Je kunt niet verder zonder eerst dat oude te hebben afgesloten en de pijn die bij dat afsluiten hoort, te aanvaarden en verwerken. Zonder rouw gaat het niet. Rouw is de bewustwording dat het verlies onomkeerbaar is. Rouw neem je mee, overal waar je komt en gaat, rouw is een proces.

Het doel van een rouwproces is de pijn die je ervaart te verwerken. De pijn een plekje geven zodat de scherpe randjes ervanaf gaan, het gevoel verzacht en het gebeurde verwerkt raakt. Gun het rouwproces daarom tijd en aandacht.

Pas als je je rouw bent aangegaan en wanneer de tijd daar is, hebt afgesloten, kun je verder. Vaak op een andere manier als dat je tot dan toe hebt gedaan, soms ook niet. Niet verwonderlijk is een rouwproces vaak het begin van een veranderproces.

Rouw krijgt weinig ruimte

Vroeger droegen mensen bij een persoonlijk overlijden een tijdlang een rouwband of zwarte kleding, een teken naar de omgeving over waar ze mee worstelden en een uitnodiging om over het verlies contact te hebben. Dat gebruik is niet meer.

Onze samenleving is gericht op prestaties, succes en geluk, en er is weinig ruimte voor wat dat in de weg kan staan. Verlies, verdriet en rouw zijn daarom zaken geworden die je privé beleeft en verwerkt, en liefst in zo kort mogelijke tijd zonder dat anderen daar last van hebben.

Maar ook al willen we rouwen op deze manier vorm geven, toch werkt het in de praktijk niet zo; wanneer je niet voldoende gerouwd hebt wanneer het verlies daar was, komt vroeg of laat de noodzaak om de dan gestolde rouw alsnog te verwerken.

- Stadia van rouw

Toen zag ik heel duidelijk hoe al mijn terminale patiënten, en eigenlijk iedereen die een verlies lijdt, dezelfde fasen doorliepen.

Ze begonnen met een hevige schrik en ontkenning, woede en opstandigheid en vervolgens rouw en verdriet.

Later onderhandelden ze met God. Ze werden neerslachtig en vroegen: 'Waarom ik?'

Tenslotte trokken ze zich een tijdje in zichzelf terug, waarbij ze anderen meden terwijl ze hopelijk een stadium van vrede en aanvaarding bereikten....

Elisabeth Kübler-Ross, in: De cirkel van het leven, Ambo 1997.

- Moeder

Toen verscheen op een dag tante Muriel, in een mantelpak van bruin tweed en met een hoed op. Er werd geschreeuwd en gehuild en daarna zat ik met tante Muriel in de trein. Ik zag mijn moeder niet terug en niemand noemde haar naam tot ik ongeveer tien jaar was; toen vertelde mijn stiefmoeder me dat ze dood was. Ik ging naar een kostschool en bracht de vakanties bij vader door in een groot schemerig huis, maar hij had het erg druk.

Han Suyin, in: Winterliefde, An Dekker 1992.

- Alzheimer

Ruim veertig jaar ben ik met hem getrouwd. En dan opeens dit. Meestal gaat zoiets langzamer, geleidelijk. Maar bij hem is het opeens begonnen. Ik voel me erdoor overvallen. Het is wreed en onrechtvaardig. Ik kan soms zo woedend en opstandig worden als ik zie hoe hij naar me kijkt als uit een andere wereld. En dan weer ben ik alleen maar droevig en wil ik hem zo graag begrijpen. Of ik praat maar met hem mee en dan schaam ik me later. Ik ben blij dat jij er bent want het wordt me soms echt te veel. Dan kan ik het echt niet meer aanzien.

J. Bernlef, in: Hersenschimmen, Querido 1994.

- Intimiteit

'Waarom huil je?' hoorde hij Pia vragen. Hij veegde zijn ogen af. Vreemd dat je aan de tranen zelf niet kon zien of het bittere tranen waren of tranen van dankbare. Ze strekte haar arm naar hem uit over de tafel en legde haar hand op de zijne. 'Voel je je oud, weggedrukt?' 'Niet meer, nu niet meer.'

Vonne van der Meer, in: De avondboot, Contact 2001.

- Somberheid

Als Oles somberheid haar dieptepunt had bereikt, zette hij zijn taperecorder aan en speelde Kurt Weill. Hij had maar één compositie van Kurt Weill, 'September Song', maar die dan wel in tien verschillende versies.

F. Springer, in: Bougainville, Querido 1990.

- Een eindje leven

Later was Lamkje er ook niet meer. Als een oude kat had ze zich tegen het verpleeghuis verzet, en als ze niet zo waanzinnig sterk was geweest had ze menselijkerwijs al jaren geleden moeten worden opgenomen. In de winter van 1995 moest ze capituleren.

'Wat zou ik er voor willen geven om in Jorwerd tussen mijn eigen mensen te zijn,' fluisterde ze tegen het bezoek. 'Buurvrouw, buurvrouw, ik zou zo graag nog een eindje willen leven!'

Ze stierf binnen een maand na de verhuizing, en daarna stonden het huis en de slagerij stil te wachten op de Hollandse kopers.

Geert Mak, in: Hoe God verdween uit Jorwerd, Atlas 1996.

- Mijn rouw

Mijn moeder overleed aan kanker en vader aan alzheimer. In de naaste omgeving maakte ik onder meer zelfmoorden mee. Ook heb ik een aantal jaren in de derde wereld, waaronder oorlogsgebieden, gewoond en gewerkt. Ik heb geleerd te rouwen, ik moest wel.

Peter Spelbos

Links

Info leven & zijn: Levensvragen - Ouder worden - Over identiteit - Hoe identiteit ontstaat - Introvert vs extravert - Emotie & empathie - Man en vrouw - Brein en denken - Sublimeren - Conformisme - Het Patriarchaat - Structuralisme - Zijn in de tijd - Fenomenen - Philip Larkin - Schopenhauer - Céline - Marcel Proust - Zingeving

Info persoonlijke problemen: Psychische klachten - Angst - Subassertiviteit - Boosheid & woede - Stress - Burnout - Groeipijn - Eenzaamheid - Depressiviteit - Emotionele problemen - Verlies & rouw - Psychose - Eetproblemen - Twee werelden - Hoogbegaafdheid

Info therapie en dergelijke: Therapievormen - EMDR - Existentiële therapie - Gestalttherapie - RET - Schematherapie - Schrijftherapie - Transactionele Analyse - Over therapie - Denkfouten therapie - Geschiedenis therapie - De psychiatrie - Wie is van hout - Verhaeghe: Identiteit - DSM V Handboek

Tests: Assertiviteitstest - Introvert-extravert test - Relatietest

Begeleiding: Existentiële therapie - Boosheidstherapie - Relatietherapie - Relatieherstel ouder en kind - Overige begeleiding

Contact & zo: Contact - Bureau IDEE - Tarieven - Colofon