Therapievormen

Psychotherapie en counseling (tenminste, de moderne variant ervan) werden de afgelopen zeventig jaar bedacht en ontwikkeld op basis van de psycho-analyse van Freud en de verworven inzichten daarna.

De bedenkers en ontwikkelaars waren meestal charismatische personen die prime pasten in hun tijd en een visie voorstonden die goed lag in het tijdsgewricht. Denk bijvoorbeeld aan Carl Rogers met zijn client-centered therapie en Frits Perls met de Gestalttherapie. Soms waren ze gewoon goed in het verkopen van zichzelf en hun idee en beschikten ze over een, zoals dat tegenwoordig heet, uitstekend netwerk.

Hoe het ook zij, een therapievorm raakte geaccepteerd en kwam tot bloei. Totdat een nieuwe visie in de mode kwam die andere accenten legde of nieuwe gezichtspunten verder ontwikkelde. Regelmatig was - en is - het niet meer dan oude wijn in nieuwe zakken of een chique versie van een 'ordinaire' therapievorm, of omgekeerd.

Diversiteit en focus

Er zijn verwarrend veel soorten psychotherapie en counseling. De belangrijkste reden voor deze diversiteit is dat er vele tegenstrijdige opvattingen bestaan over hoe mensen in elkaar zitten en waar therapie of counseling daarom het best bij aan kan knopen.

Eén groep therapeuten bijvoorbeeld vindt dat je vooral moet focussen op het gedrag terwijl een andere de denkprocessen het meest belangrijk vindt. Een derde groep begint bij voorkeur bij het lichamelijke en emotionele werkt van daar uit naar de rest van de persoon. Een vierde groep tenslotte zoekt het vooral in de interne dynamische processen.

Selectie

De selectie hieronder bestaat uit min of meer breed geaccepteerde vormen van psychotherapie en counseling. Ze hebben alle hun sterke en minder sterke kanten. Vele hebben succesvolle delen van andere therapieën overgenomen en geïntegreerd in de eigen manier van therapie bedrijven. De meeste bestaan in hun pure vorm niet meer.

Cliëntgerichte psychotherapie en counseling

Een belangrijk uitgangspunt van cliëntgerichte psychotherapie is dat psychisch welzijn samenhangt met de mogelijkheid om, binnen de gegevenheden van ons leven, ons zelf te zijn en ons verder als mens te ontwikkelen. In een omgeving die voldoende veiligheid biedt, kan men zich het beste ontplooien.

Door een onveilige buiten- of binnenwereld kan dit proces van ontwikkeling stagneren en kunnen klachten ontstaan. U voelt zich bijvoorbeeld somber, gespannen of u hebt het gevoel vast te lopen. In een cliëntgerichte psychotherapie gaat het over deze klachten en de problemen waarmee deze klachten samenhangen. Bron: Vereniging voor Cliëntgerichte Psychotherapie.

Cognitieve therapie

Veel gebruikte therapievorm. Door middel van praten, vragen stellen en feedback geven door de therapeut verkrijgt de cliënt inzicht in zijn denkschema's. Deze schema's vormen de basis voor zijn gedrag. Door inzicht en training leert de cliënt andere schema's te gebruiken. Een richting binnen de cognitieve therapie gebruikt ook graag psychologische tests.

Directieve Therapie

Het geven van directieven (aanwijzingen) door de therapeut is een van de belangrijke kenmerken van directieve therapie evenals de grote actiegerichtheid en het werken aan concrete doelen.

Directieve therapie probeert in een beperkt aantal gesprekken op een praktische manier psychische klachten aan te pakken. Directieve therapie is een eclectische vorm van hulpverlening: werkzame interventies uit verschillende vormen van psychotherapie worden toegepast. In de afgelopen jaren is in de directieve therapie de invloed van effectieve cognitief-gedragstherapeutische behandelmethoden groter geworden.

EMDR

Eye Movement Desensitization and Reprocessing, kortweg EMDR, is een vorm van therapie die gericht is op het concreet laten uitdoven van angst ontstaan ten gevolge van traumatische ervaringen. EMDR bestaat sinds het begin van de jaren negentig en is populair. De methode kent voor- en tegenstanders.

EMDR is ontwikkeld als therapeutische techniek voor de begeleiding van personen met enkelvoudige psychotrauma klachten. Dat wil zeggen, duidelijk afgebakende angsten ten gevolge van eenmalige ervaringen van (heftige,) traumatische aard, zoals bijvoorbeeld een zware aanrijding, verkracht worden, of het meemaken van een zelfmoord.

[Lees verder over EMDR]

Existentiële counseling en psychotherapie

In existentiële counseling of therapie kijk je naar hoe je je verhoudt tot je bestaan op een manier die recht doet aan wat je wil en kan. Het uitgangspunt is dat het leven eindig, onvoorspelbaar en in essentie zonder zin is en dat je in je leven tegenover tal van dilemma's komt te staan die je enkel op basis van morele keuzes kunt oplossen.

Existentiële therapie is geen makkelijke vorm van therapie, wel een hele brede en rijke. Ze is geworteld in de Europese existentiële filosofie.

[Lees verder over Existentiële therapie]

Gedragstherapie

Gedragstherapeuten gaan ervan uit dat alle gedrag, gewenst of ongewenst, aangeleerd is en dat je het daarom - als je dit wilt - ook weer kunt veranderen. Kenmerkend bij deze vorm van therapie is ook dat je het gedrag als het ware een beetje los koppelt van eventuele emoties en onderliggende interne problemen: het gedrag wordt als iets zelfstandigs gezien.

Om het gedrag te veranderen maak je gebruik van ideeën over hoe mensen het beste iets leren: ze leren dat ze een 'beloning' krijgen als ze het juiste doen en een 'straf' kunnen verwachten wanneer ze dit niet doen.

Gedragstherapie is een van de breedst geaccepteerde vormen van psychotherapie. De werking ervan is uitgebreid wetenschappelijk onderzocht en aangetoond. Het is een van de weinige therapievormen waarbij wat de therapeut doet goed te standaardiseren valt, veel organisaties vinden dit een prettig idee. Wanneer in de gedragstherapie dieper wordt ingegaan op wat de cliënt denkt en aan overtuigingen heeft, noem je het cognitieve gedragstherapie.

Tegenstanders van gedragstherapie - en dat zijn er velen en zeker niet de minsten - vinden een groot nadeel van de methode dat het gedrag als iets 'zelfstandigs' wordt gezien. Ze stellen dat juist de interne conflicten en de emoties die iemand ervaart, het vervelende gedrag oproepen. Je moet je daarom, vinden ze, op die interne conflicten en de bijbehorende emoties richten. Wanneer die zijn opgelost, verandert het gedrag vanzelf.

Anderen stellen dat de gedragstherapie geen goed antwoord heeft op wat buiten gedrag valt. Bijvoorbeeld, is het nou wel het beste voor een cliënt die kanker krijgt of die al jaren mishandeld wordt door haar man, te leren dat ze er ook anders mee om kan gaan? Weer anderen vinden dat gedragstherapie op zich heel nuttig is maar dat je het moet combineren met meer dynamisch georiënteerde therapievormen.

Gedragstherapie is voor het grootste deel ontwikkeld in de jaren vijftig en daarna. Elementen uit de gedragstherapie, bijvoorbeeld dat het verstandig is nieuw gedrag te oefenen en gewenst gedrag te belonen, worden al tientallen jaren als techniek gebruikt in andere vormen van therapie.

Gestalttherapie

Volgens de Gestalttherapie worden psychische klachten veroorzaakt door een splitsing in de Gestalten, de gehelen, die geest en lichaam, of een individu en zijn omgeving met elkaar verenigen. Angst is daarbij een uiting van de strijd van het organisme om eenwording, vergelijkbaar met plankenkoorts, en niet, zoals in de klassieke psychoanalyse, een interne reactie op een (mogelijk) gevaar.

Een belangrijk grondregel binnen de Gestalttherapie is het hier-en-nu principe. Dat wil zeggen dat de focus in de therapie gericht is op het nu, op wat dit moment speelt binnen persoon en interactie, en op het hoe en wat in plaats van het waarom. Gestalttherapie streeft naar een intense beleving van, en gewaarwording van de onmiddellijke situatie en ziet daar de kern voor verandering.

[Lees verder over Gestalttherapie].

Integratieve psychotherapie

De integratieve psychotherapie stelt de cliënt en zijn klacht centraal en maakt op basis daarvan een integraal behandelplan. Integratieve psychotherapie is altijd eclectisch, dat wil zeggen dat de behandeling bestaat uit delen van verschillende behandelvormen die geïntegreerd zijn tot een nieuwe, persoonlijke therapie.

Lichaamswerk

Uitgangspunt hierbij is dat psychische problemen (zoals bijvoorbeeld stress en gevoelsklachten) zich vaak makkelijker laten behandelen als je het gevoel in het lichaam als uitgangspunt neemt. We zijn niet alleen met taal in staat onszelf uit te drukken, ons hele lichaam weerspiegelt hoe het ons vergaat.

NLP

Voluit: Neuro-Linguïstisch Programmeren, ontwikkeld door Bandler. Ontwikkeld op basis van de hypnotherapie volgens Milton Erickson. De methode wordt tegenwoordig vooral gebruikt om gedrags- en communicatiepatronen te veranderen. Mensen leren daarbij anders en scherper kijken naar zichzelf en hun omgeving. Het uitgangspunt is dat onze manier van praten, en veranderingen daarin, het aangrijpingspunt is om verandering in ons gedrag en onze omgang met anderen.

Pesso-psychotherapie

Pesso-therapie is een chique vorm van lichaamswerk. Het is een vorm van lichaamsgerichte individuele psychotherapie waarbij lichamelijk beleven, woorden en interactie samengaan. De werkwijze is gericht op ervaring en inzicht. Centraal staat een veilig therapeutisch klimaat, waarin je als cliënt je klachten en problemen kunt uiten en onderzoeken en je wens tot verandering kunt vormgeven.

Psychodrama

Psychodrama is een vorm van therapie waarbij problemen worden onderzocht en uitgewerkt in een spel. Situaties uit het verleden, heden of toekomst worden in het heden uitgespeeld onder leiding van een "regisseur" en met hulp van de groep.

De scènes vertolken of werkelijke situaties of externalisaties van innerlijke processen. De voor het drama benodigde rollen worden gespeeld door de medegroepsleden of worden vertegenwoordigd door objecten.

Rationeel Emotieve Therapie (RET)

In RET spoor je de voor jou kenmerkende foutieve, niet-functionele overtuigingen en gedachtepatronen op, kijk je welke emotionele lading daarmee verbonden is (bijvoorbeeld de angst dat ze je niet aardig vinden of de angst om alleen te zijn) en stel je jezelf de vraag of je overtuigingen waar zijn.

Op basis van de verworven inzichten, stel je je denkpatronen zodanig bij, en pas je je emotionele reactiepatronen zodanig aan dat je de werkelijkheid zoals ze is beter ziet en je binnen die werkelijkheid makkelijker functioneert.

[Lees verder over RET]

Schrijftherapie

Schrijftherapie doe je vooral alleen, door te schrijven. Het is in essentie boven water krijgen wat je nou precies dwarszit, daarover schrijven, en op dat schrijven en de gevoelens die het oproept reflecteren. Je komt tot inzichten terwijl de pijn en angst waar je zo bang voor was verdwenen of hanteerbaar geworden zijn.

Je doet dat schrijven thuis, of op een andere plek waar jou dat zo uitkomt, en stuurt wat je geschreven hebt naar de therapeut die daar dan weer op reageert. Zo ontstaat een dialoog die uitnodigt tot zelfreflectie.

[Lees verder over Schrijftherapie]

Systeemtherapie en systemisch werken

In systeemtherapie en systemisch werken ga je ervan uit dat een mens niet alleen op de wereld is en dus altijd onderdeel uitmaakt van een of meerdere systemen. Een tweede veronderstelling is dat problemen niet zomaar, zonder reden ontstaan (ze hebben een functie) en mensen met problemen houden die in stand door vast te blijven zitten in het systeem wat ziekmakend is.

Door in dat ziekmakende systeem, in de interactie in dat systeem, zaken te veranderen, kunnen de ziekmakende relaties veranderen in meer gezonde.

Systeemtherapie en systemisch werken worden veel gebruikt in relatie- en gezinstherapie. Systemisch werk is dan die vorm waarbij aandacht is voor de interactie in het hier en nu, tussen therapeut en cliënt; systeemtherapie is wat dat betreft terughoudender.

Ideeën uit de systeemtherapie staan lijnrecht tegenover de klassieke psychoanalyse waarbij de psychotherapeut probeerde zichzelf zoveel mogelijk 'niet-aanwezig' te laten zijn, te verdwijnen in het niet. Veel moderne therapievormen bevatten elementen van de systeemtherapie en het systemisch werken (en hebben er, omgekeerd, aan bijgedragen), waaronder de Transactionele Analyse, de Existentiële psychotherapie en de Gestalttherapie. Systemisch werken wordt ook gebruikt bij, bijvoorbeeld, Familieopstellingen.

Transactionele Analyse

Transactionele Analyse (TA) is een psychotherapie die vooral gericht is op praktisch gerichte persoonlijke groei en verandering, en daarbij de interactie tussen mensen als eerste aangrijpingspunt neemt. Het omvat ook een theorie over hoe mensen psychisch in elkaar zitten en hoe psychische problemen ontstaan.

TA is zeer gestructureerd, goed ontwikkeld en helder van vorm. De naam Transactionele Analyse refereert aan de transactie, de basiseenheid van interactie tussen personen.

[Lees verder over TA]

Transpersoonlijke therapie en counseling

Een transpersoonlijke therapeut ziet problemen als tot het leven behorend en beschouwt ervaren of doorleven ervan als de sleutel tot ieders hart. Dit in tegenstelling tot veel andere therapeuten die gericht zijn op het oplossen van problemen.

Problemen worden in de transpersoonlijke therapie gezien als uitingen die de mogelijkheden tot heelwording in zich dragen en als het ware uitnodigen er een diepere ervaring van te maken. Geen gehoor geven aan wat je problemen je te vertellen hebben, betekent verdoven en/of verhevigen, hetzij verleggen ervan.

Door de pijn die eraan ten grondslag ligt bewust te ervaren kan eenieder inzicht verwerven in de zin van het leven. Een inzicht dat verder reikt dan het strikt persoonlijke. Problemen komen dan in een heel ander licht te staan.

Door te ervaren en aanvaarden vermindert de lading ervan en krijgt een mens de ruimte om zich echt te verbinden. Of anders gezegd; zijn of haar hart te openen, liefdevol gevend en meedogend te zijn. Hierdoor is het mogelijk verbinding te maken met de transpersoonlijke laag, die in ieder mens aanwezig is.

Er is nogal wat moed voor nodig om als mens je pijn onder ogen te zien. In plaats steeds van anderen te willen krijgen, ga je gaandeweg verantwoordelijkheid nemen voor je eigen leven. Zo kom je, vooral in het begin, de persoonlijke problematiek (biografisch materiaal) tegen die je in de loop van je leven hebt opgebouwd. Geen gemakkelijke weg dus. Wel een die veel voldoening schenkt, want je wordt steeds meer wie je eigenlijk bent. Bron: VTP.

Voice Dialogue

Een methode waarbij je stem geeft aan de verschillende, eventueel conflicterende opvattingen en gedragingen die je kunt hebben. Het leert je scherper te kijken naar hoe jij met problemen omgaat en in bepaalde situaties reageert. Voice Dialogue sluit nauw aan bij het denken aan een mens als een samenstel van delen.

Het kader

Elke vorm van psychotherapie kent een kader waarin impliciet of expliciet vastligt wat een (goed) leven is, wat psychische problemen precies zijn, en hoe je van ze afkomt.

Elke therapievorm staat een bepaalde kijk op het leven voor die in de methodiek doorklinkt. De therapeut die met deze therapievorm werkt accepteert deze uitgangspunten en brengt ze, veelal onbewust, in het contact met de cliënt in.

Het bedrijven van psychotherapie is geen wetenschap maar een ambacht. Ook bestaat de juíste therapie niet, evenmin als de beste of de meest succesvolle. In het algemeen werken die vormen van therapie goed die nauw aansluiten bij de opvattingen over het leven van de cliënt.

Links

Info leven & zijn: Levensvragen - Ouder worden - Over identiteit - Hoe identiteit ontstaat - Introvert vs extravert - Emotie & empathie - Man en vrouw - Brein en denken - Sublimeren - Conformisme - Het Patriarchaat - Structuralisme - Zijn in de tijd - Fenomenen - Philip Larkin - Schopenhauer - Céline - Marcel Proust - Zingeving

Info persoonlijke problemen: Psychische klachten - Angst - Subassertiviteit - Boosheid & woede - Stress - Burnout - Groeipijn - Eenzaamheid - Depressiviteit - Emotionele problemen - Verlies & rouw - Psychose - Eetproblemen - Twee werelden - Hoogbegaafdheid

Info therapie en dergelijke: Therapievormen - EMDR - Existentiële therapie - Gestalttherapie - RET - Schematherapie - Schrijftherapie - Transactionele Analyse - Over therapie - Denkfouten therapie - Geschiedenis therapie - De psychiatrie - Wie is van hout - Verhaeghe: Identiteit - DSM V Handboek

Tests: Assertiviteitstest - Introvert-extravert test - Relatietest

Begeleiding: Existentiële therapie - Boosheidstherapie - Relatietherapie - Relatieherstel ouder en kind - Rondom werk

Contact & zo: Contact - Bureau IDEE - Tarieven - Colofon

web
analytics