Van overspannenheid naar burn-out

Je geeft je in je werk of gezin voor 120%. Want dat hoort, vind je. Het moet goed zijn en af, voor minder doe je het niet. En laten we eerlijk zijn, de complimenten en lof die je daarvoor krijgt, vind je ook prettig.

Maar opeens is wat je geeft niet meer voldoende. Misschien heb je een andere chef gekregen of wordt er gereorganiseerd. Misschien komt er juist extra veel werk jouw kant op. Misschien zijn de omstandigheden veranderd. Is er thuis een langdurige zieke, een tweede kind, een zware verbouwing. Misschien sta je, wellicht ongemerkt, anders in het leven. Of kost datgene wat je moet doen veel meer energie dan je gewend was en wil je dat niet weten.

In ieder geval, je raakt gefrustreerd en gestresst. Want het lijkt wel of je je nu voor 130% moet geven terwijl het resultaat niet anders is. Tegelijk is er ook meer irritatie terwijl complimentjes uitblijven. Misschien voel je je schuldig dat het niet gaat zoals je dat wilt. Of ben je boos.

Je kaart je problemen aan maar het levert niets op, niemand luistert. Je houdt daarom maar je mond. Na nog meer hard werken, frustratie en stress, besef je dat je in een negatieve spiraal zit. Toch kun je niet stoppen.

Dan, na een tijdje, vaak opgedrongen in de vorm van een conflict of ziekte, klap je in elkaar en heb je je burnout - je bent letterlijk uitgebrand.

Mismatch

De oorzaak van een burnout is in essentie een mismatch tussen wat je wilt en vindt dat je moet doen enerzijds en wat je kunt geven anderzijds.

Deze mismatch zorgt in een omgeving waar een (te) groot beroep op je wordt gedaan of waar je bovenmatig kunt presteren zonder dat daar grenzen aan worden gesteld, voor (te) veel spanning. Als je dan ook nog iets doet wat je uitput, boven je macht is, of waarbij waardering uitblijft, is je burnout in de maak en kun je erop wachten.

Hoe langer je met deze mismatch doorloopt, des te sterker beschadig je jezelf. Want een overstressed lichaam maakt zijn eigen depressie, lethargie, desillusie en gespletenheid. Op een dag kan je lijf het niet meer aan, zit je psychisch teveel in de knoop, en heb je je burnout.

Achtergrond

Een definitie van burnout (Hoogduin ea, in Behandelingsstrategieën bij Burnout) luidt: een burnout is een psychische uitputtingstoestand ten gevolge van de verstoring van de energiebalans.

In essentie is een burnout een combinatie van een te grote werklast en op een verkeerde manier omgaan met overmatige stress, met als kernbegrippen moeten en zo hoort het.

Het fenomeen is van alle tijden. De laatste decennia echter is er een sterke toename van het aantal personen met burnout-klachten. De reden hiervoor is de andere manier van organisatie van arbeid (en studie) in vergelijking met vroeger, in combinatie met de toegenomen maatschappelijke nadruk op presteren en scoren en een andere, meer individualistische inrichting van de samenleving.

Mensen die een burnout krijgen hebben vaak iets grenzeloos. Ze zijn wellicht makkelijk in het accepteren van wat een ander hen vraagt en streng in wat hoort en wat niet. Of ze vinden dat het belang van de ander altijd voor dat van henzelf gaat. Bij dit alles helpt het niet dat de moderne samenleving verlangt dat je in vrijwel alles je eigen broek ophoudt en zelf verantwoordelijk bent voor wat je doet. Daarnaast speelt bij jongeren geregeld mee dat ze vaak weinig oog hebben voor structuren, focus en discipline (en dus op die manier grenzeloos zijn).

Hoewel een burnout formeel, volgens de DSMIV gesproken, een stoornis is, is het dat zeker niet. Het zit, zoals weleens wordt gezegd, tussen de oren: je zet jezelf klem.

Klassieke profielen

Wellicht het bekendste profiel van mensen die een burn-out krijgen is dat van een man of vrouw van rond de vijfendertig, twee jonge kinderen, net verhuisd en het nieuwe huis in de verbouwing, ambitieus, op het werk wordt gereorganiseerd terwijl een collega ziek thuis zit.

Als daar dan nog iets bij komt wat veel energie kost, zoals ziekte van een kind of partner, trekt die persoon het simpelweg niet meer en klapt hij of zij in elkaar.

Een ander klassiek profiel is dat van iemand eind veertig, begin vijftig die nog van alles doet en wil, maar zich niet realiseert - of zich niet wil realiseren - dat hij of zij een dagje ouder is geworden en dat wat hij wil of op zijn bord heeft liggen, fysiek in mindere mate aankan.

Er vanaf komen

Je komt van een burnout af door op vlak van de psychische klacht én het vlak van de overstress die een klap voor je lijf was te werken. Voor het eerste gaat het daarbij om inzicht krijgen in de achterliggende motieven en gedragspatronen. Wat betreft de overstress heb je te leren om op regelmatige basis te ontstressen.

Het komt erop neer dat je leert anders om te gaan met je lijf en leert luisteren en voelen waar de grenzen van je fysieke en psychische kunnen liggen. Als mensen dat echt willen, krijgen ze dit voor elkaar; wel kom je fysiek gesproken zelden helemaal terug op je oude energieniveau.

Meestal is een element in het krijgen van een burnout dat je het lastig vindt om nee te zeggen tegen degenen die vanalles vragen. In dat geval kan het zinnig zijn om naast de begeleiding een-op-een, een assertiviteitstraining te volgen.

Tweede en derde burnout

Het komt voor dat mensen voor een tweede of zelfs een derde maal een burnout krijgen. Dat ze niets hebben geleerd van de voorgaande keren.

Realiseer je dan dat je van elke volgende burnout moeilijker herstelt, dat elke volgende burnout een nieuwe aanslag is op je lichaam en fysieke welzijn, en het vermogen van je lichaam om energie 'te leveren' elke keer minder wordt.

Geen psychiatrisch probleem

Een burn-out is geen psychiatrisch probleem. Wanneer je dus voor een burn-out door de huisarts naar een psychiater of psycho-therapeut wordt verwezen, zit je daar - behoudens uitzonderingsgevallen - niet op je plek.

De psychiater of psychotherapeut gaat op je burn-out het label depressieve stoornis plakken en er ook een langdurige behandeling gericht op het verminderen van depressiviteit op loslaten. Dat is onnodig en vervelend want dat label van depressieve stoornis blijft de rest van je leven bij je.

Burn-out is een psycho-somatisch probleem: je hebt te lang roofbouw op jezelf gepleegd en je energie is op. Wat je nodig hebt is een psycholoog of psycho-sociaal therapeut, die helpt je er in drie tot zes maanden weer bovenop.

Links

Info leven & zijn: Levensvragen - Ouder worden - Over identiteit - Hoe identiteit ontstaat - Introvert vs extravert - Emotie & empathie - Man en vrouw - Brein en denken - Sublimeren - Conformisme - Het Patriarchaat - Structuralisme - Zijn in de tijd - Fenomenen - Philip Larkin - Schopenhauer - Céline - Marcel Proust - Zingeving

Info persoonlijke problemen: Psychische klachten - Angst - Subassertiviteit - Boosheid & woede - Stress - Burnout - Groeipijn - Eenzaamheid - Depressiviteit - Emotionele problemen - Verlies & rouw - Psychose - Eetproblemen - Twee werelden - Hoogbegaafdheid

Info therapie en dergelijke: Therapievormen - EMDR - Existentiële therapie - Gestalttherapie - RET - Schematherapie - Schrijftherapie - Transactionele Analyse - Over therapie - Denkfouten therapie - Geschiedenis therapie - De psychiatrie - Wie is van hout - Verhaeghe: Identiteit - DSM V Handboek

Tests: Assertiviteitstest - Introvert-extravert test - Relatietest

Begeleiding: Existentiële therapie - Boosheidstherapie - Relatietherapie - Relatieherstel ouder en kind - Overige begeleiding

Contact & zo: Contact - Bureau IDEE - Tarieven - Colofon