Transactionele Analyse / TA

THERAPIE ed./Transactionele Analyse

Therapievormen - EMDR - Existentiële therapie - Gestalttherapie - RET - Schematherapie - Schrijftherapie - Transactionele Analyse - Over therapie - Denkfouten therapie - Geschiedenis therapie - De psychiatrie - Wie is van hout - Verhaeghe: Identiteit - DSM V Handboek

Transactionele Analyse (TA) is een gestructureerde, heldere vorm van psychotherapie die vooral gericht is op praktisch gerichte persoonlijke groei en verandering, en daarbij de interactie tussen mensen als eerste aangrijpingspunt neemt.

Transactionele Analyse omvat ook een theorie over hoe mensen psychisch in elkaar zitten en hoe psychische problemen ontstaan. De naam refereert aan de transactie, wat gezien wordt als de basiseenheid van interactie.

Transactionele Analyse stelt dat een persoon altijd in een bepaalde rol zit - ook wel een ego-state genoemd, letterlijk te vertalen als staat van zijn - namelijk die van ouder, kind of volwassene.

Dit model van drie ego-states vind je terug, maar dan anders benoemd, bij veel psychotherapie-scholen. Speciaal aan Transactionele Analyse is dat het deze posities direct ook koppelt aan de interactie tussen personen en niet enkel aan iemands innerlijk welbevinden.

Door deze koppeling wordt snel duidelijk hoe iemand gewoon is zich te verhouden tot anderen en welke problemen dat hemzelf - en die anderen - dan oplevert. Zodoende kan niemand om het eigen aandeel in zijn misère heen, en kan hij daar vervolgens makkelijker gericht aan werken.

Wat Transactionele Analyse gemeen heeft met tal van andere therapievormen is dat ze vooral narigheid in en tijdens de opvoeding verantwoordelijk acht voor het ontstaan van problemen later in het leven. Niets geen boze buitenwereld die trauma's kan veroorzaken, niets geen streven naar transcendentie of een rijker geestelijk leven.

De boodschap is: leef je leven, neem daar verantwoordelijkheid voor, je hebt je lot in eigen handen. In TA, Het Handboek (zie de leeslijst), staat dit over de filosofische uitgangspunten:

Mensen zijn OK
Iedereen heeft het vermogen te denken
Mensen bepalen hun eigen lot door middel van besluiten, en deze besluiten kunnen herzien worden

Transactionele Analyse is in de basis ontwikkeld door Eric Berne in de jaren vijftig van de vorige eeuw. In de decennia erna is door studenten van hem en anderen op zijn werk voortgebouwd. In die periode zijn verbindingen gelegd met tal van andere therapiescholen en enkele rigide opvattingen genuanceerd.

Momenteel is Transactionele Analyse misschien wel de meest uitgebreide en doordachte vorm van therapie die je je maar kunt bedenken. Een huwelijk tussen het beste uit de cognitieve gedragstherapie, NLP, Gestalt en de dynamische therapievormen met hun voorliefde voor het innerlijk conflict.

De theoretische basis voor TA is altijd mager geweest; het is een therapeutische school die zich ontwikkelt heeft op basis van vooral ervaring en inzicht. Met terugwerkende kracht is later, na Berne, wel meer tijd gestopt in een theoretische verdieping. Daarbij is duidelijk geworden dat TA uiteindelijk aanhaakt bij een traditie van intersubjectiviteit die je ook vindt bij, bijvoorbeeld, de existentiële filosofie.

Transactionele Analyse kent enkele zwakke kanten. Het zwakste is misschien wel het vervelende wat vaak kleeft aan modellen die goed zijn uitgewerkt: alles moet in een vakje passen of gelabeld worden én de werkelijkheid wordt geacht zich door het model te laten inspireren, niet andersom. Er is minder vrije ruimte zoals je die bij, bijvoorbeeld, de client-centered therapie volgens Carl Rogers wel hebt.

Sterk aan TA is, niet raar, wat het juist tevens zwak maakt. Transactionele Analyse biedt een helder model wat vrijwel iedereen snapt en kan gebruiken en toepassen. Geen verborgen agenda's, geen verborgen waarde-oordelen. Wat je ziet is wat je krijgt.

Sterk is ook dat Transactionele Analyse de interactie tussen cliënt en anderen (inclusief de interactie tussen therapeut en cliënt) tot inzet van de therapie maakt. En dit is terecht want waar ook de oorzaak van iemands problemen ligt, de gemankeerde interactie die daarvan het gevolg is levert uiteindelijk meestal de grootste misère op: isolatie en weinig zelfrespect. Andere therapieën komen daar uiteindelijk ook op uit, maar dan vaak via een omweg.

Een ander sterk punt is dat TA het concept spelen gebruikt en heeft uitgewerkt. Een spel is binnen Transactionele Analyse een vorm van interactie waarbij degenen die met elkaar het contact aangaan, (onwillekeurig) handelen volgens een vast patroon.

Voor elk betreft het patroon iets wat die persoon onbewust belangrijk vindt - zoals gelijk willen krijgen, niet erkend worden, je zielig voelen en getroost willen worden. De uitkomst van het spel is redelijk voorspelbaar en leidt tot een bevestiging van de al bestaande (onlust-)gevoelens en ideeën. Het mooie aan het spelconcept is, dat het bepaalde interactiepatronen inzichtelijk, zelfs bijna tastbaar maakt.

Hetzelfde geldt voor het concept levensscript, een onbewust plan voor het leven gemaakt in de jeugd wat in de volwassenheid wordt nagejaagd. Juist het vasthouden aan de soms zeer rigide plannen gebaseerd op het script, maakt veel levens ongenietbaar. Hoewel andere vormen van therapie soortgelijke constructies gebruiken, is de scriptconstructie van TA zeer helder.

Omdat Transactionele Analyse zo breed ontwikkeld en helder gestructureerd is, en zich zo nadrukkelijk bezighoudt met interactie, kan het bij een veelheid aan problemen gebruikt worden.

Het is bij uitstek een methode om te gebruiken bij problemen tussen personen en in situaties waarin helderheid in communicatie en interactie uiterst belangrijk zijn. Je kunt dan denken aan relatietherapie, begeleiding van gezinnen en groepen, en begeleiding binnen het onderwijs en zakenleven.

Daarnaast is TA een uitstekende begeleidingsvorm om tal van lichtere en zwaardere psychische problemen mee te lijf te gaan, dit dan in plaats van cognitieve gedragstherapie. Vooral de structurerende en inzichtgevende aspecten van Transactionele Analyse komen dan goed van pas.

Ook al claimt Transactionele Analyse dat het ook een theorie over het leven biedt, het is een therapievorm die minder geschikt is voor begeleiding bij problemen in de brede persoonlijke groei en levensbeschouwelijke sfeer.

Je vindt her en der therapeuten, psychologen en psychiaters die zich gespecialiseerd hebben in TA, meestal als een specialisatie bovenop een andere vorm van therapie. Daarnaast wordt het door diverse instituten binnen de geestelijke gezondheidszorg als basisvorm van therapie gebruikt.

Het is ook een begeleidingsvorm die door vele coaches wordt beheerst en ingezet. Het betreft dan wel voornamelijk de basisbestanddelen van de Transactionele Analyse zoals het werken met delen. Wat op zich genomen geen probleem is omdat het het meest aansprekende deel is van TA.

- Transactionele Analyse, Het handboek, Stewart, Ian en Joines, Vann, SWP 2003.
- Mens erger je niet, Eric Berne, Bert Bakker 1974.
- Koester het kind in jezelf, Th. Van der Heijden, SWP 1995.
- The power is in the Patient, a TA/Gestalt Approach to Psychotherapy, R & M Goulding, TA Press 1980 (eng).
- Changing Lives through Redecision Therapy, M & R Goulding, Brunner 1979 (eng).
- Transactional Analysis, A Relational Perspective, H. Hargaden & C Sills, Routledge 2005 (eng).